ولفگانگ سانگ یک مربی آلمانی است که برای هدایت سایپا به ایران آمد تا باب مذاکره با مدیران این تیم را باز کند.گویا علی دایی به دلیل حضور چندین ساله در فوتبال آلمان و فراگیری زبان این کشور آریایی تنها حاضر است مردان آلمانی را اطراف خود جمع کند. فیرات ترکیه یی که در آلمان رشد کرد، سیدکا که به زودی سرمربی سایپایی ها خواهد شد یا اریش روته مولر که به عنوان دستیار جدید سرمربی تیم ملی معرفی می شود دارای یک خصوصیت مشترک هستند. به هر حال سانگ یکی از بهترین مربیان آلمان است، شعور بالایی دارد، در فوتبال آلمان صاحب فلسفه مربیگری است و جزء پرچمداران تغییر فوتبال سنتی به مدرن در کشورش محسوب می شود اما به دلیل مسائل پشت پرده و اینکه نمی توانست با برخی از خواسته ها کنار بیاید، کنار گذاشته شد و برای همیشه از ایران رفت. اینجا فوتبال ایران است و هیچ چیز در جهت منافع باشگاهی قرار ندارد، در این فوتبال که دلال زده است و از هر زاویه اش بوی ناخوشایندی به مشام می رسد این گونه سرمایه ها را از دست می دهیم و راه را برای سوءاستفاده باز می گذاریم. دلالان در ایام حرفه یی فوتبال ارزش ها را واژگون و امیدهای بزرگ را پوچ کرده اند و به فوتبال و هرچه از فوتبال تولید می شد درس «نفرین» آموخته اند تا از آن «ناقص الخلقه یی متعالی» بسازند و تحویل علاقه مندان بیشمار دهند.

نقش مدیران در بازار نقل و انتقال

در پشت پرده مدیریت باشگاه ها وضع پیچیده خاصی وجود دارد. مدیران باشگاه تنها نکته امیدوارکننده عملکردشان این است که فلان روزنامه از آنها بنویسد و به خاطر رفاقت با بهمان سردبیر جو به سمتی هدایت می شود که جایگاهشان تثبیت خواهد شد، برای مثال مربی وجود دارد که در پنج باشگاه و در فصول مختلف از کار برکنار می شود اما در فصل بعد باز هم کار برایش مهیا می شود. نقش واسطه ها و دلال ها در این میان چگونه است و چنین فضایی به چه علت مهیا می شود؟

هیچ گاه این پرسش در میان اهالی فن پرسیده نشد به چه علتی یک مجموعه در دو فصل پیاپی موفق نمی شوند؟ مشخص است که قهرمانی ها و موفقیت ها به مدد ترفندهای پشت پرده است. مدیران در فصل نقل و انتقالات چندان نقش پررنگ و مهمی ندارند. آنها به دلیل عدم ساختار مناسب باشگاهی، ماندگاری شان ارتباط مستقیمی به نتیجه ها دارد و برای همین سعی می کنند که حمایت ها را پشت خود احساس کنند. مدیران امروز می دانند که تغییر، بها دارد و متفاوت بودن، خطر دارد و برای همین در همان روزمرگی به عادت افتاده اند و دستاویزی جز شبکه دلالی ندارند. سرمربی خوش پوش بدون درنظر گرفتن جایگاه مدیر، تیمی را می بندد، رضایتنامه بازیکنان را در دست دارد و مدیرعامل را مجبور به موافقت می کند و پس از چند ماه سرمربی همه کاره حتی قدرت اخراج مدیرعامل را می یابد. این کدام قدرت پشت پرده در نقل و انتقالات است که می تواند چنین مربی را در پنج باشگاه متمول جابه جا کند و هیچ مسوولیتی هم در قبال شکست ها نداشته باشد؟

نقل و انتقال در باشگاه ها

تیم های دولتی در فوتبال ایران کم نیستند، آنها قدرت مالی فراوانی دارند اما تماشاچی ندارند پس چه بهتر مطبوعات ورزشی هم حامی شان باشند و به آنها مشاوره بدهند. پول های میلیاردی این اجازه را به مشاوران امین می دهد که پشتوانه مالی خوبی برای خود داشته و نقشی تاثیرگذار در بازار نقل و انتقالات داشته باشند. حضور دلالان در جمع تیم ها و باشگاه های متمول بی تجربه خواندنی و جالب است. برای مثال می توان به شهید قندی اشاره کرد که مسوولان در باب این تیم و فصل نقل و انتقالات گفتند؛ «برای دلالان شرایط باشگاه قندی دقیقاً شبیه یک سفره پر از غذا برای یک انسان گرسنه بود که در حال بلعیدن پول های هنگفت بودند و با چاپلوسی همه را اغفال کردند و کیسه های از پیش دوخته خود را پر کردند.» حتی شیرین فراز هم نمونه جالبی است که فرمان کریمی مدیرعامل این تیم در جمعی گفته بود به خاطر عدم آشنایی اش با فضای فوتبال، اختیار را به یکی از دست اندرکاران سپرد و در یک فصل فقط بیش از پانصد میلیون تومان پول اضافه برای بازیکنان متقبل شد. آنچه در این بین اتفاق می افتد بالا رفتن بی رویه بازیکنان درجه 2 و 3 است که موجب اعتراض بسیاری از تیم ها شده بود. دلالان و واسطه ها برای اینکه بتوانند سود بیشتری به جیب بزنند قیمت های گزاف را به تیم های مختلف پیشنهاد می کنند و به خاطر روابطشان با مدیران موفق به عقد قرارداد می شوند. حتی نقل و انتقالات مهم و حساسی در این فصل اتفاق افتاده است که در تاریخ فوتبال ایران بی نظیر بوده. ستاره های فراوانی تیم هایشان را ترک کردند و راهی تیم های دیگر شدند و پول خوبی به جیب زدند که اینها نقش واسطه ها و دلالان را پررنگ تر از هر زمانی می کند.

نقل و انتقالات در جیب مربیان

اینکه مربی با بازیکنی قرارداد 70 میلیونی می بندد و 30 میلیون را خودش برمی دارد یا مربی دیگری بازیکنی را به تیمی زردپوش می برد و از 25 میلیون فقط 5 میلیون به او می دهد، بازیکن دیگری با تیمی لیگ برتری قرارداد می بندد و مربی همان تیم به او می گوید که از 70 میلیون فقط 40 میلیون نصیبت می شود را فقط در فوتبال ایران و بازار نقل و انتقالات لیگ این دیار می توانید ببینید. برای همین بود که احمد علی آبادی فراهانی مدیر گروه بازرسی تربیت بدنی در جلسه این هفته هیات رئیسه فدراسیون فوتبال و مدیران باشگاه ها درباره این روند گفت؛ «بعضی بازیکنان مراجعه می کنند و می گویند فلان مربی اعلام کرده برای پیوستن به یک باشگاه باید مبلغی به من بدهی، این خلاف قانون است و سرمربی وظیفه یی برای جذب بازیکن ندارد و ما برای مبارزه با این پدیده آماده ایم. این روند در فوتبال ایران باعث شده که فلان مربی در کار بساز و بفروشی باشد و آن دیگری در لس آنجلس ویلایی برای خودش بسازد. یکی از همین مربیان به بازیکنش می گوید؛ «خوب گوش کن، فوتبال در دنیا یک صنعت پیشرفته است و شما از 35 میلیون فقط می توانی 15 میلیون را برداری وگرنه در تیم می مانی و بازی هم نمی کنی تا بسوزی.» یا مربی دیگری در فصل نقل و انتقالات به بازیکنش زنگ می زند و می گوید؛ «بعضی از مربیان کاسبند و برخی عاشقند... اما من کاسب عاشقم» و این است تراژدی هوادارانی که تنها و تنها تماشاچی تئاتری هستند که بازیگرانش به خوبی از عهده نقششان برای پاک جلوه دادن آن بر می آیند.

دلالان در فصل نقل و انتقالات

دلالان با یک باند قوی و شبکه یی فعالیت هایشان را پیش می برند البته بدون پلاکارد و تابلو ولی زیرکانه و با استفاده از مسوولانی که در فوتبال حضور دارند و اسکناس های رنگارنگ و کلام دلنشین شان هر مدیر و بازیکنی را در اختیار آنها قرار می دهد. مردان خوش پوش و «متمدن نمایی» که در فوتبال ایران همه زیبا سخن می گویند و به زیبایی هرچه تمام تر در نقل و انتقالات نقش دارند اما اندیشه پلید و روش نادرست شان فوتبال ایران را به تباهی کشانده است. مدیر روابط عمومی یکی از تیم هایی که دوست ندارد نامی از او برده شود، می گوید؛ «تنها دو،سه نفر هستند که بازار را در دست خود گرفته اند. آنها مانند اختاپوس بازار را در اختیار دارند و بدون مدرک بین المللی مشغول جابه جایی بازیکن هستند. آنها به ازای هر انتقال از 30 تا 80 درصد مبلغ قرارداد را از بازیکن مورد نظر دریافت می کنند و در کنار این وجه، مبلغی به عنوان شیرینی هم از باشگاه می گیرند.» آنها حتی نقش تازه تری در فوتبال ایران یافته اند؛ اعمال نفوذ در انتخاب بازیکن برای افزایش قیمت و به جیب زدن پول بیشتر. دخالت در ارنج تیم و تاثیر روی بازیکنان و مربیان در طول فصل از فعالیت های مسلم این افراد است. رویه دلالان در مقابل جریان نیز جالب است؛بیکار شدن مربیانی که تفکری مستقل دارند، بی تیم ماندن بازیکنانی که زیر قراردادهای غیرعادلانه و تحمیلی آنها را امضا نکرده اند، تهدید و تطمیع بعضی از بازیکنان، مربیان و حتی داوران برای تعیین نتیجه، ارتباطات غیرقانونی بین المللی، تشکیل پرونده برای مدیران، مربیان، سرپرستان، بازیکنان، داوران و بعضی از مسوولان و بسیاری از مسائل دیگر که فقط بخش کوچکی از فعالیت های گسترده شان است. در همین رابطه سرمربی سابق تیم ملی در گفت وگو با یکی از رسانه ها گفت؛ «حضور دلالان در فوتبال ایران برای انتقال بازیکنان و حتی مربیان چشمگیر است و برای داشتن تیمی در لیگ برتر حتماً باید با آنها ارتباط داشت، این مشکل فوتبال ایران است.»

سردار ملاحی مدیرعامل صباباتری قم در رابطه با نقش این گروه در فوتبال ایران ابعاد تازه یی را مشخص می سازد؛ «بحث تبانی در فوتبال ایرانی بسیار جدی است. در فوتبال ایرانی تبانی بیداد می کند و ریشه اصلی آنها دلالان هستند. آنها چهار، پنج بازیکن را در فصل نقل و انتقالات به باشگاه می دهند و مثل یک گماشته در زمان لازم به آن باشگاه ضربه وارد می کنند. تقاضایمان این است که با این معضل برخورد شود تا ریشه اصلی آن خشک شود.»

 حتی بحث قراردادهای داخلی و نقش دلالان در فصل نقل و انتقالات هم جالب است که سعید آذری مدیرعامل باشگاه ذوب آهن هم به آن اشاره می کند؛ «ما این قضیه را به سازمان لیگ منعکس کرده ایم ولی متاسفانه هیچ تصمیمی در این باره گرفته نشده است. بازیکنان در فوتبال ایران هم به کسانی تبدیل شده اند که همه را دور می زنند، این در حالی است که فیفا و کنفدراسیون فوتبال آسیا قراردادهای داخلی را قبول دارد و امیدوارم برای این مشکل راه حلی پیدا شود.»

روزنامه ها بهترین مهاجمان نقل و انتقالات

فصل نقل و انتقالات برای خود شور و حال خاصی دارد و نوسان قیمت ها و مسابقه تیم ها برای به خدمت گرفتن بازیکنان موجب جذابیت آن شده است. البته این موضوع در حد عرف و روال قابل پذیرش است که در فوتبال ایران چندان رعایت نمی شود. پرسش مهم و اساسی این است که آیا قیمت های موجود برای بازیکنان و تیم ها قیمت واقعی است یا با روابط و مسائل پشت پرده این رقم به حدی می رسد که در حالت عادی غیرقابل پذیرش است؟ اینکه دلالان، بازیکنان و باشگاه در این سیکل چه نقشی دارند و چگونه از عهده نقششان برمی آیند پرسش مهم و اساسی در فوتبال ایران است که البته چندان تعریف شده نیست اما در این میان باید به میزان تاثیرگذاری و نقش «روزنامه ها» اشاره کرد که تبدیل به «بلندگو» برای چرخه نقل و انتقال شده اند. روزنامه ها نقش بالا بردن قیمت ها و افزایش بی رویه آن را بر عهده دارند و با طرح اخبار کذب و غیرواقع در خصوص قیمت بازیکنان، سهم خود را از قراردادها می برند و حتی این قیمت ها به گوش دولت و مدیران باشگاه های دولتی می رسد و آنان نیز به راحتی پذیرا می شوند. اینکه رئیس سازمان تربیت بدنی از گم شدن 70 میلیارد تومان از پول فوتبال در چرخه نقل و انتقال و برگزاری یک فصل سخن به میان می آورد را باید در همین «بلندگوها» و «جیب ها» یافت که در شلوغی و بی برنامگی فوتبال ایران گم می شود و کسی هم تا به امروز برای پیدا کردنش آستین بالا نزده است. دولت می تواند با ابزارهای کنترلی و نظارتی درصدد محدودسازی این جریان برآید اما تا به امروز چنین عزمی را در نهادهای بازرسی آن ندیده ایم.

 یکی از مدیران در این باره نظر جالبی دارد؛ «باید زمینه اخلاق ورزشی مهیا شود، چرا که بیشتر حاشیه ها و به ویژه در فوتبال ناشی از حضور دلالان و مافیای رسانه یی است که نقل و انتقال بازیکنان و مربیان را بدون تابلو و بی نام و نشان انجام می دهند.» او با اشاره به بحث های حاشیه یی در فوتبال ایران ادامه داد؛ «در 15 سال گذشته فوتبال با جذابیت های بسیاری در میان مردم روبه رو شده و به مرور زمان با تبلیغات رسانه یی گرایش مردم به فوتبال بیشتر شده است اما متاسفانه در مجموعه ورزشی کشور حاشیه های بسیاری به واسطه دلالان و رسانه ها به وجود آمده است تا جایی که با تاسف، فوتبالیست هایی که باید در یک فصل برتری خود را نشان دهند قبل از ورود به سیستم فوتبال باید دستمزد دلالان و افراد مرتبط در روزنامه ها را پرداخت کنند که امید است فدراسیون به نحوی با این مساله برخورد کند.»

 حتی برخی روزنامه ها که مثلا از اولین روزنامه های ورزشی این کشور هستند نقش جالب تری برای حضور در این بحث یافته اند، آنها که تیراژ چندان بالایی ندارند و به تبع آن از خوانندگان زیادی برخوردار نیستند تمام حواسشان را بر لیگ های دسته های پایین تر و فوتبال پایه معطوف کرده اند و با طرح گزارش های خلاف واقع و اعطای لقب بهترین بازیکن یا مربی یا حتی داور به تلکه آنها پرداخته و نامشان را صرف نظر از هرگونه نمایشی، تحسین کرده و با فونت درشت چاپ می کنند و البته حق الزحمه خود را به جیب می زنند.

حضور سازمان بازرسی در فوتبال

این خبر خوبی است که بالاخره دولت و در راس آن سازمان بازرسی می خواهد در این فوتبال دلال زده دخالت کند و بررسی مبسوطی نسبت به اتفاقات مختلف داشته باشد. نماینده سازمان بازرسی کل کشور در نشستی که با مدیران باشگاه ها داشت برای اولین بار از عزم جدی سازمان برای مبارزه با این پدیده سخن گفت؛ «تلاشمان این است که نظارت بیشتری بر این موضوع داشته باشیم. فوتبال تنها یک مسابقه نیست بلکه افکار عمومی به زوایای مختلف این رشته ورزشی توجه ویژه یی دارد. این مساله مهم می طلبد که به ورزش فوتبال توجه بیشتری شود.»

 کوهستانی نژاد معتقد است؛ «مسائل مالی، گردش مالی و مواردی از این دست خیلی مهم است. مردم به این گونه مسائل توجه بسیاری دارند و به همین خاطر سازمان بازرسی کل کشور در خصوص مسائل مالی نسبت به فعالیت باشگاه ها توجه بیشتری خواهد داشت.» او ادامه می دهد؛ «قرارداد بازیکنان و آنچه در فدراسیون فوتبال به ثبت می رسد باید شفاف باشد. باشگاه ها باید رقمی را که به بازیکن و مربیان می پردازند به صورت دقیق و شفاف در قرارداد آنان ذکر کنند.»

 کوهستانی نژاد حتی مثالی را در این باره می زند که می توان به عمق ماجراهای نقل و انتقالات پی برد؛ «متاسفانه طی بررسی هایی که از فعالیت باشگاه ها در لیگ ششم داشتیم یکی از باشگاه ها قرارداد 450 میلیونی یک بازیکن را در دو قرارداد 22 میلیون تومانی ثبت کرده بود. واقعاً جای تعجب دارد که چنین قراردادی به ثبت رسیده است.»

اما در لیگ هفتم هنوز اتفاقی نیفتاده است؛ «در لیگ هفتم مواردی از این دست مشاهده نشده است. ما گردش جریان مالی باشگاه ها و نحوه هزینه های آنها را مد نظر قرار می دهیم و بر شفافیت آن تاکید داریم.» به نظر می رسد رویکرد جدیدی در فوتبال ایران به وجود آمده که می تواند به شفاف شدن فضای فوتبال و کوتاه شدن دست واسطه ها در بازار نقل و انتقالات کمک کند، اما باید دید ضمانت اجرایی برای توصیه های مدیران دولت نهم هم وجود دارد یا خیر.